ملا مهدی نراقی

تولد
شهر زیبا و تاریخی كاشان در طول تاریخ به «دارالمؤمنین» معروف بوده است. همواره عالمان بزرگ و نامیِ فراوانی از آن ظهور كرده‌اند و جهان اسلام از وجود نورانی آنان بهره‌های چشمگیری برده است.[1] دانشمندانی كه هر كدام با تألیفات خود در رشته‌های گوناگون چراغ هدایت شدند و یكی پس از دیگری در عرصه‌های علم و حكمت درخشیدند و بر زیباییهای این شهر جلوه دیگر بخشیدند.
در این شهر با افول هر ستاره، ستاره‌أی دیگر طلوع می‌كند. در سال 1091 ق. هنگامی كه دانشمند توانگر ملامحسن فیض كاشانی چشم از دنیا فرو می‌بندد از آن پس فروغ و نشاط معنوی شهر كاشان رو به افول و خمودی می‌نهد. این شهر حدود چهل سال زانوی غم به بغل می‌گیرد و به انتظار طلوع ستاره درخشان دیگر می‌نشیند.[2] تا اینكه .......................

تولد
شهر زیبا و تاریخی كاشان در طول تاریخ به «دارالمؤمنین» معروف بوده است. همواره عالمان بزرگ و نامیِ فراوانی از آن ظهور كرده‌اند و جهان اسلام از وجود نورانی آنان بهره‌های چشمگیری برده است.[1] دانشمندانی كه هر كدام با تألیفات خود در رشته‌های گوناگون چراغ هدایت شدند و یكی پس از دیگری در عرصه‌های علم و حكمت درخشیدند و بر زیباییهای این شهر جلوه دیگر بخشیدند.
در این شهر با افول هر ستاره، ستاره‌أی دیگر طلوع می‌كند. در سال 1091 ق. هنگامی كه دانشمند توانگر ملامحسن فیض كاشانی چشم از دنیا فرو می‌بندد از آن پس فروغ و نشاط معنوی شهر كاشان رو به افول و خمودی می‌نهد. این شهر حدود چهل سال زانوی غم به بغل می‌گیرد و به انتظار طلوع ستاره درخشان دیگر می‌نشیند.[2] تا اینكه در سال 1128 ق. در نراق ـ یكی از روستاهای اطراف كاشان ـ نوزادی از مادر متولد می‌شود. پدر وی كه ابوذر نام داشت و از كارگزاران ساده دولتی بود، به امید اینكه فرزندش از ناشران حقیقی شریعت محمدی ـ صلّی الله علیه و آله ـ و از منتظران واقعی حضرت مهدی (عج) باشد نام او را «محمد مهدی» می‌گذارد.[3]
تحصیل
این فرزند دوران كودكی و نوجوانی را در روستای نراق سپری می‌كند. در همان اوان نوجوانی علاقه شدیدی نسبت به تحصیل علم و آگاهی از واقعیتهای هستی در وجود خود احساس می‌كند. پس فرصت را از دست نداده، با ذوق و شوق فراوان آماده یادگیری علوم و معارف اسلامی می‌شود. بدین سال محمدمهدی آوای هجرت سر می‌دهد و برای ثبت نام در مدرسه علوم دینی كاشان به سوی آن دیار روانه می‌گردد.
حوزه‌های علمیه آن دوران، از نظر پذیرش، برنامه روشن و ثابتی نداشت. هر علاقه‌مندی تنها با مراجعه و معرفی آوردن از سوی روحانی محل می‌توانست بآسانی وارد مدرسه شود و از همان روزدر پای درس استاد، حق حضور داشته باشد. او نیز این مرحله را پشت سر می‌گذارد و یكی از حجره‌های مدرسه را برای مطالعه و اقامت شبانه‌روزی خود انتخاب می‌كند.
البته سادگی ورود عاشقان حقیقت به حوزه‌های علمیه بدان معنا هم نبود كه از هیچ نوع نظم و برنامه‌أی برخوردار نباشد، بلكه طلاب علاوه بر اینكه زیر نظر استادان دلسوز و پرتلاش راهنمایی شده، پرورش می‌یافتند، در طول دوران تحصیل خود، امتحانهای سخت و گوناگونی از قبیل فقر، بیماری، كمبود استاد و مشكلات خانوادگی و ... را یكی پس از دیگری از سر می‌گذراندند. به این ترتیب تنها افرادی می‌توانستند در این مرحله حساس قبول شده، نمره عالی به دست آورند كه از روحیه قوی، علاقه، پشتكار و انگیزه الهی برخوردار باشند و تنها این گروه بودند كه تا آخر نیز در این سنگر پرخطر می‌ماندند و از كیان اسلام و مسلمانان دفاع می‌كردند.
هنور نتیجه این مرحله از آزمون در مورد محمد مهدی درست روشن نشده بود. معلوم نبود وی در جرگه كدام یك از این دو گروه قرار خواهد گرفت. آیا به سرنوشت آن كسانی دچار خواهد شد كه با اندك گرفتاری و دشواری، درس و بحث و مدرسه را رها كردند و رفتند یا اینكه آستین همت بالا زده، طریق عشق و عرفان در پیش می‌گیرد؟ در هر صورت او با توكل به خداوند یكتا و تكیه بر اراده آهنین، تلاش مخلصانه خویش را پی می‌گیرد و در حلقه درس اندیشمند توانا مرحوم «ملا جعفر بیدگلی» حاضر می‌شود. چندین سال از محضر پرفیض این عالم فرزانه خوشه‌های علم و حكمت می‌چیند و دوره مقدمات، سطح و مقداری از دروس عالی را در شهر كاشان به پایان می‌رساند.[4]
هجرت به اصفهان
چون درسهای موجود در كاشان نمی‌توانست خواسته‌های علمی و مشكلات درسی او را پاسخ دهد بناچار برای تكمیل اندوخته‌های علمی، راهی حوزه علمیه اصفهان می‌شود. در آنجا پس از مدتی اقامت و جستجو در بین عالمان تراز اول، حكیم پارسا مرحوم «مولی اسماعیل خواجویی» را به استادی انتخاب می كند و درحدود سی سال توقف در آن شهر از كرسی درس وی از جمله: فقه، اصول، كلام، فلسفه، حساب، هندسه و نجوم استفاده‌های شایان می‌برد. همچنین از محضر استاد كل فلسفه مرحوم «محمد زمان كاشانی» و «شیخ محمد مهدی هرندی» نیز بهره‌های فراوان كسب می‌كند.[5]
این دوره از تحصیل ایشان در اصفهان نقش بسزایی در رشد و نبوغ علمی وی بر جای می‌نهد و استعدادهای نهفته‌اش را بخوبی شكوفا كرده، او را به مرحله باروری می‌نشاند. دیری نمی‌پاید كه در زمره عالمان و استادان بزرگ حوزه اصفهان قرار گرفته، در میان آنان همانند ستاره پرنور می‌درخشد. ملا مهدی نراقی در آنجا علاوه بر تحصیل، تدریس و تحقیق، به تبلیغ و ارشاد مردم نیز همت می‌گمارد و حتی با یادگیری خط و زبان عبری و لاتین نزد عالمان یهودی، با رهبران مذهبی اقلیتها وارد بحث و مناظره می‌شود و از متن كتب مذهبی آنان با خط عبری مطالبی را بر حقانیت رسالت پیامبر بزرگ اسلام ـ‌صلّی الله علیه و آله ـ نقل و ترجمه می‌كند.[6]
خدمت به مردم
نراقی پس از سالها تلاش و تحقیق در نجف و كربلا، دوباره به وطن خود كاشان باز می‌گردد تا جان در بدن دارد در خدمت مردم قرار گیرد. او در حل مشكلات آنان لحظه‌أی درنگ نمی‌كند و منزل ساده وی پناهگاه هر دردمند و مظلوم قرار گرفته، گره كور و نزاعهای ریشه‌دار در خانه باصفای وی بازگشته، به صلح و محبت تبدیل می‌شوند و این بدان سبب است كه او همیشه در تلخیها و خوشیهای زندگی در كنار آنان قرار می‌گرفت.
آثار ماندگار
از این عالم توانمند تألیفات گرانبهایی در رشته‌های گوناگون به یادگار مانده كه هر كدام آنها از اهمیت ویژه‌أی برخوردار است. فهرست اجمالی آن به شرح زیر است:
الف. فقه:
1. لوامع الاحكام.
2. معتمد الشیعه.
3. انیس التجار.
4. انیس الحجاج.
5. المناسك المكیه.
6. صلاه الجمعه.
7. تحفه رضویه.
ب. اصول فقه:
1. تجرید الاصول.
2. جامعه الاصول.
3. رساله الاجماع.
4. انیس المجتهدین.
ج. فلسفه و حكمت:
1. جامع الافكار و فاقد الانظار.
2. اللمعه الالهیه فی الحكمه المتعالیه.
3. شرح الالهیات من كتاب الشفاء.
4. قره العیون فی الوجود و الماهیه.
5. لمعات العرشیه.
6. الكلمات الوجیزه.
7. انیس الحكماء.
8. انیس الموحدین.
ح ریاضیات و هیئت:
1. توضیح الاشكال (هندسه اقلیدسی)
2. رساله تحریر اكرثاذر سینوس
3. رساله عقود انامل.
4. المستقصی (هیئت).
5. المحصل (هیئت).
6. معراج السماء (هیئت).
س اخلاق:
1. جامع السعادات.
2. جامع المواعظ.
ش متفرقات:
1. محرق القلوب (مقتل).
2. مشكلات العلوم (كشكول)
3. نخبه البیان (تشبیه، استعاره و محسنات بدیعه).
4. طائر قدسی (دیوان اشعار).
5. حواشی و تعلیقات بر آثار علمای پیشین.
بیشتر این كتابهای گران سنگ به صورت نسخه‌های خطی دركتابخانه‌های مختلف نگهداری می‌شود و تنها حدود 10 مورد از آن به مرحله چاپ و نشر رسیده[7] و بعضی از آنها نیز مانند «انیس التجار» چندین بار چاپ شده و از سوی مراجع بزرگ همچون آیات عظام سید محمد كاظم طباطبائی یزدی، سید اسماعیل صدر و شیخ عبدالكریم حائری یزدی حاشیه‌هایی بر آن زده شده است.[8]
وفات
این عالم خدمتگزار پس از سالها فداكاری و خدمت، روز شنبه 18 شعبان 1209 در هشتاد و یك سالگی در شهر كاشان به دیار ابدی می‌شتابد و با پرواز جاودانی خویش ملت مسلمان عصر خود را به عزا و ماتم می‌نشاند. در آن حال پیكر پاك و مطهر نراقی با شكوه و عظمت فراوان در این شهر تشییع می‌شود و سپس به نجف اشراف منتقل گشته، در كنار حرم امیرالمؤمنین علی ـ علیه السّلام ـ سر بر آستان علوی می‌گذارد[9] و برای همیشه در آن مكان مقدس آرام می‌گیرد. رضوان خدا بر روان او باد.

منبع : اندیشه قم